Bệnh thiếu máu não

Bệnh thiếu máu não: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng bệnh​

Trước đây, căn bệnh này được đề cập đến chủ yếu ở đối tượng trên 60 tuổi, nhưng những năm gần đây, sự gia tăng của bệnh tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, thừa cân - béo phì, đái tháo đường và tình trạng stress khiến cho tỷ lệ mắc bệnh ngày càng trẻ hóa, nhiều trường hợp đến khám chỉ ở tuổi 40, thậm chí trẻ hơn. Nếu không được điều trị, tai biến thiếu máu não thoáng qua sẽ làm tăng nguy cơ nhồi máu não và các tai biến tim mạch. BS. Nguyễn Thị Cẩm Tú, khoa lão Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, tư vấn về căn bệnh này như sau:
Thiếu máu não cục bộ là gì?

Hiện tượng này là do giảm dòng máu trong nhiều giây hoặc một vài phút. Nếu dòng máu này ngưng chảy lâu hơn một vài phút thì sẽ gây ra bệnh cảnh nặng hơn là nhồi máu não. Nguyên nhân do vật nghẽn mạch từ tim hay các mạch máu lân cận di chuyển đến.
Thường gặp trên lâm sàng là tình trạng thiếu máu não cục bộ thoáng qua (TMNCBTQ) được đặc trưng bằng các thiếu hụt thần kinh khu trú do thiếu máu não (dưới 24 giờ, thường dưới 1 - 2 giờ). Theo một nghiên cứu, khoảng 30% bệnh nhân nhồi máu não trước đó có bị TMNCBTQ. Vì vậy phòng và điều trị các cơn TMNCBTQ có ý nghĩa dự phòng đột quỵ.
Nguyên nhân
Thủ phạm gây ra tình trạng thiếu máu não cục bộ chủ yếu là do các bệnh lý tim mạch như xơ vữa động mạch não, bóc tách động mạch, loạn nhịp tim, rung nhĩ, các bệnh lý van tim, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp... Ngoài ra, các yếu tố tác động đến sự xuất hiện bệnh còn là đái tháo đường, rối loạn lipid máu, tuổi cao, thừa cân - béo phì. Sự hình thành các cục máu đông từ tim đẩy lên mạch máu não, thành động mạch não bị xơ vữa, tim không cung cấp máu đủ lên não...
Nhiều nghiên cứu còn cho rằng hút thuốc lá làm cho các bệnh lý trên gia tăng nhanh và ngày một trầm trọng, các bệnh nhân đến khám bệnh hầu hết đều có liên quan đến hút thuốc lá, những người hút thuốc lá trong nhiều năm liền thì nguy cơ mắc bệnh cũng cao hơn.
Triệu chứng
Khi bệnh nhân bị thiếu máu não, các triệu chứng chủ yếu là đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng. Thậm chí, có những cơn thiếu máu não thoáng qua, bệnh nhân có cảm giác yếu, bị bại, bị liệt đột ngột hoặc mất tiếng nói nhưng sau đó thì phục hồi. Đây là tình trạng bệnh nhân bị thiếu máu não, nhưng chưa bị nhồi máu não.
Biến chứng của thiếu máu não là nhồi máu não: một vùng của não bị tổn thương không hồi phục do không có máu nuôi dưỡng trong vòng 6 - 8 giờ. Nguyên nhân là nhánh động mạch cấp máu bị tắc đột ngột và không được mở thông kịp thời.
Làm sao biết nguy cơ thiếu máu não?
Bệnh thường khởi phát đột ngột, không có dấu hiệu báo trước, hồi phục nhanh trong vòng vài phút. Khi TMNCBTQ thuộc khu vực tưới máu của động mạch cảnh, triệu chứng thường gặp là yếu và nặng tay chân, mặt bên đối diện có thể phối hợp hoặc riêng rẽ. Rối loạn cảm giác có thể là một biểu hiện duy nhất của TMNCBTQ hoặc phối hợp với thiếu hụt vận động. Một số bệnh nhân có thể có giảm vận động, nói khó, hoặc mất thị lực của mắt bên đối diện với bên giảm vận động.
Nếu đang trong cơn TMNCBTQ, khám sẽ thấy liệt, thay đổi cảm giác, tăng phản xạ gân xương hoặc phản xạ duỗi bàn chân, nói khó hoặc biểu hiện tổn thương phối hợp của các triệu chứng này. Nhưng khi hết cơn TMNCBTQ, thăm khám lâm sàng không phát hiện thấy các dấu hiệu thần kinh nhưng có thể nghe thấy tiếng thổi ở động mạch cảnh, tiếng tim bất thường; các triệu chứng này gợi ý nguyên nhân gây TMNCBTQ.
Khi xuất hiện các triệu chứng trên, cần đến các cơ sở y tế kiểm tra ngay lập tức vì nguy cơ tai biến mạch máu não hay đột quỵ xảy ra rất cao.
Chụp CT sọ sẽ loại trừ được chảy máu não nhỏ hoặc u não có biểu hiện lâm sàng giống TMNCBTQ. Siêu âm doppler mạch cảnh có tác dụng phát hiện hẹp động mạch cảnh trong. Chụp mạch cộng hưởng từ có thể phát hiện hẹp của mạch máu lớn.
Phòng bệnh
Cần kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ như: lớn tuổi, tiền sử gia đình có người bị đột quỵ, đái tháo đường, tăng huyết áp, hút thuốc lá, cholesterol máu cao... Phát hiện kịp thời những cơn thiếu máu não thoáng qua.
Cần phòng ngừa và điều trị tốt mỡ máu cao gây xơ vữa động mạch (nguyên nhân chủ yếu gây hẹp, tắc mạch máu nuôi não).
Chế độ ăn là hết sức quan trọng đối với việc phòng bệnh mỡ máu cao, xơ vữa động mạch. Cần hạn chế ăn mỡ động vật mà thay vào dầu thực vật. Không nên ăn loại dầu dừa vì có nhiều acid béo bão hòa dễ gây hiện tượng xơ vữa động mạch. Nên ăn các thức ăn có nguồn gốc từ đậu nành như đậu phụ. Mỗi tuần nên có từ 2 - 3 ngày ăn cá, trong mỡ cá có nhiều chất béo omega-3 rất tốt cho thành động mạch. Không nên ăn các loại tạng động vật và hạn chế ăn tôm, trứng. Các bữa ăn hàng ngày nên tăng lượng rau xanh và trái cây.
Cần vận động cơ thể như tập thể dục dưỡng sinh, đi bộ, chơi thể thao tùy theo khả năng. Chế độ tập luyện điều độ có thể làm tăng lượng cholesterol tốt, giảm cholesterol xấu, đồng thời làm giảm huyết áp đối với người đang bị tăng huyết áp mạn tính. Nếu đã áp dụng tất cả các biện pháp nhằm làm giảm cholesterol mà không đạt kết quả thì phải dùng thuốc (theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa).

Nghiên cứu cho thấy có tới 8% bệnh nhân thiếu máu não thoáng qua bị nhồi máu não trong tháng đầu tiên và 5% cho năm đầu tiên. Khoảng 20% các bệnh nhân này có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não hoặc tử vong đột ngột trong vòng 5 năm đầu tiên.

HỒNG DUNG - Khoa học phổ thông​