Lịch Sử 10-BÀI 21-NHỮNG BIẾN ĐỔI CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾNTRONG CÁC THẾ KỶ XVI - XVIII

Sử 10-BÀI 21-NHỮNG BIẾN ĐỔI CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN TRONG CÁC THẾ KỶ XVI - XVIII





Lược đồ địa phận Nam triều- Bắc triều



1- Sự sụp đổ của triều Lê sơ .Nhà Mạc thành lập

*Sự sụp đổ của nhà Lê. Nhà Mạc thành lập.

- Đầu thế kỷ XVI nhà Lê sơ lâm vào khủng hoảng suy yếu.

- Biểu hiện:

+ Các thế lực phong kiến nổi dậy tranh chấp quyền lực - Mạnh nhất là thế lực Mạc Đăng Dung.

+ Phong trào đấu tranh của nhân dân bùng nổ ở nhiều nơi.

- Năm 1257 Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê lập triều Mạc.

* Chính sách của nhà Mạc:

- Nhà Mạc xây dựng chính quyền theo mô hình cũ của nhà Lê.

- Tổ chức thi cử đều đặn.

- Xây dựng quân đội mạnh.

- Giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân .

- Những chính sách của nhà Mạc bước đầu đã ổn định lại đất nước.

- Triều Mạc phải chịu sức ép từ hai phía hiá Bắc cắt đất, thần phục nhà Minh, phía Nam cựu thần nhà Lê chống đối ,nên nhân dân phản đối.

-Nhà Mạc bị cô lập.



Di tích thành nhà Mạc (Chi Lăng- Lạng Sơn)

2.Đất nước bị chia cắt

* Chiến tranh Nam - Bắc triều1545 – 1592:

-1527 Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra Nhà Mạc –Bắc Triều.

-1533 Nguyễn Kim “Phù Lê diệt Mạc” cùng với cựu thần nhà Lê kéo vào Thanh Hóa lập ra Nam Triều .

-Hai tập đoàn phong kiến đối lập nhau gây chiến tranh liên miên suốt 50 năm tại vùng hạ lưu sông Mã, sông Hồng; đến năm 1592 Nam Triều chiếm Thăng Long nhà Mạc rút lên Cao bằng , chiến tranh chấm dứt,đất nước thống nhất.

* Chiến tranh Trịnh - Nguyễn 1627-1672

-Năm 1545 Nguyễn Kim chết, Trịnh Kiểm nắm quyền.

-Nguyễn Hoàng lập cơ sở ở Thuận Hóa , Quảng Nam đối địch với họ Trịnh , chiến tranh quyết liệt giữa Trịnh và Nguyễn (1627-1672), không phân thắng bại, lấy sông Gianh làm giới tuyến phân chia đất nước:

+Từ sông Gianh ra Bắc thuộc Họ Trịnh (Trịnh Tùng nắm quyền ) là Đàng Ngoài ( Bắc Hà), biến vua Lê thành bù nhìn.

+ Từ Sông Gianh vào Nam thuộc Họ Nguyễn là Đàng Trong (Nam Hà)

-Đây là cuộc chiến tranh phi nghĩa, giành giựt quyền lợi và địa vị trong phe phái phong kiến, phân chia 2 miền đất nước.

-Sự chia cắt đất nước làm cản trở sự phát triển kinh tế .






Lược đồ địa phận Đàng Trong – Đàng Ngoài

3. Nhà nước phong kiến Đàng Ngoài.

- Cuối XVI ,Nam Triều chuyển về Thăng Long.

- Chính quyền trung ương gồm:

+ Triều đình : đứng đầu là vua Lê, quyền hành bị thu hẹp

+ Phủ Chúa : gồm quan văn, quan võ cao cấp cùng Chúa quyết định chủ trương , chính sách của nhà nước và trực tiếp chỉ đạo việc thực hiện .

- Chính quyền địa phương: chia thành các trấn, phủ, huyện, châu, xã như cũ.

- Chế độ tuyển dụng quan lại như thời Lê.

- Luật pháp: Tiếp tục dùng Quốc triều hình luật (có bổ sung).

- Quân đội gồm:

+ Quân thường trực (Tam phủ), tuyển chủ yếu ở Thanh Hóa và 1 số huyện ở Nghệ An , còn gọi là ưu binh

+ Ngoại binh: tuyển từ 4 trấn quanh kinh thành.

- Đối ngoại: Hòa hiếu với nhà Thanh ở Trung Quốc.


4. Chính quyền ở Đàng Trong.

- Thể kỷ XVII lãnh thổ Đàng Trong được mở rộng từ Nam Quảng Bình đến Nam Bộ ngày nay.

- Địa phương: chia làm 12 dinh, nơi đóng phủ chúa (Phú Xuân) là Chính dinh , do chúa Nguyễn trực tiếp cai quản.Mỗi dinh có 2 hay 3 ty trông coi. Thế kỷ XVII , Phú Xuân (Huế) là trung tâm của Đàng Trong .

- Dưới dinh là phủ, huyện, tổng , xã .

- Quân đội là quân thường trực, tuyển theo nghĩa vụ, trang bị vũ khí đầy đủ.

- Giữa thế kỷ XVII tổ chức các kỳ thi

- Tuyển chọn quan lại bằng nhiều cách: theo dòng dõi, đề cử, học hành.

- 1744 chúa Nguyễn Phúc Khoát xưng vương, thành lập chính quyền trung ương. Song đến cuối XVIII vẫn chưa hoàn chỉnh.



-Sự chia cắt đất nước làm cản trở sự phát triển kinh tế .



Phủ Chúa Trịnh , tranh vẽ thế kỷ XVII




Triều đình vua Lê thế kỷ XVII.

Đoàn thị Hồng Điệp sưu tầm và biên tập.